De Wtmo moet terug naar de tekentafel

Tweedekamer

Het wetsvoorstel transparantie en tegengaan ondermijning door maatschappelijke organisaties (Wtmo) is dinsdag plenair behandeld in de Tweede Kamer.

Dit wetsvoorstel beoogt de ondermijning van de rechtsstaat en openbaar gezag door ongewenste (financiële) beïnvloeding door maatschappelijke organisaties tegen te gaan. Tijdens het debat stelden Kamerleden veel kritische vragen en wezen zij op de onevenredige regeldruk voor het maatschappelijk middenveld. Er zijn diverse amendementen ingediend. Minister Van Weel (J&V) heeft toegezegd zo snel mogelijk met antwoorden te komen.

Het wetsvoorstel is al jarenlang onderwerp van politieke en maatschappelijke discussie en is inmiddels meerdere keren aangepast, mede naar aanleiding van twee kritische adviezen van de Raad van State. Goede Doelen Nederland heeft, samen met het CIO, FIN, NOC*NSF, Vereniging NOV, het European Center for Not-for-Profit Law, Human Security Collective, het Netherlands Helsinki Committee, WO=MEN Dutch Gender Platform, PARTOS, Partin en het Breed Mensenrechten Overleg (BMO), de Kamerleden opgeroepen om het wetsvoorstel terug te sturen naar de tekentafel.

Fundamentele bezwaren tegen dit wetsvoorstel
Goede Doelen Nederland onderschrijft het belang van een veilige samenleving en de bescherming van de democratische rechtsstaat. Echter, het bestrijden van ondermijning mag er niet toe leiden dat het functioneren van legitieme maatschappelijke organisaties wordt bemoeilijkt en dat privacygevoelige persoonsgegevens van miljoenen donateurs onnodig moeten worden vastgelegd en bewaard.

We plaatsen zeer kritische kanttekeningen bij het wetsvoorstel waar het betreft de rechtsbescherming van maatschappelijke organisaties, de procedurele zorgvuldigheid, de rechtszekerheid voor betrokkenen, de toename van regeldruk en de bescherming van privacy van miljoenen donateurs.

Verhoging regeldruk en administratieve lasten voor 350.000 stichtingen en verenigingen
Het wetsvoorstel introduceert een nieuwe bewaarplicht van donatie- en persoonsgegevens (7 jaar) voor ruim 350.000 maatschappelijke organisaties. Onder het wetsvoorstel vallen zowel geldelijke bijdragen als bijdragen in natura met het gevolg dat al deze bijdragen, zoals collectes, voedselpakketten en dekens, moeten worden geadministreerd en gewaardeerd. Bovendien vallen inmiddels zowel binnen- als buitenlandse donaties onder het wetsvoorstel en er wordt geen drempelbedrag genoemd. In het oorspronkelijke wetsvoorstel was de toepassing beperkt tot giften van buiten de EU en hoger dan 15.000 euro.

Dit wetsvoorstel leidt tot een onevenredige verhoging van de regel- en administratieve lastendruk voor maatschappelijke organisaties zoals goede doelen, vrijwilligers- en sportorganisaties, kerken en fondsen.

Fundamentele bezwaren van de Raad van State onvoldoende weggenomen.
De Raad van State stelt dat inmenging in de grondrechten van maatschappelijke organisaties, zoals de vrijheid van vereniging, - meningsuiting, - godsdienst en levensovertuiging, het recht op vrij verkeer van kapitaal, privacy en bescherming van persoonsgegevens en het eigendomsrecht nauwkeurig moet worden afgewogen, ook wanneer de inmenging is gericht op de bescherming van een zwaarwegend belang.

Ons inziens voldoet het wetsvoorstel niet aan belangrijke voorwaarden die een inmenging in rechten en vrijheden van maatschappelijke organisaties kunnen rechtvaardigen, zoals de noodzakelijkheid, proportionaliteit en voorzienbaarheid. Wij vrezen dat deze wet leidt tot een verminderde geefbereid van donateurs en een krimpende ruimte voor maatschappelijke organisaties en burgerparticipatie, hetgeen schadelijk is voor de samenleving.

Informatieverzoek door burgemeester kan leiden tot rechtsonzekerheid en willekeur
Op basis van het wetsvoorstel kan de burgemeester, ter handhaving van de openbare orde, privacygevoelige informatie opvragen zoals de geografische herkomst, doel en omvang van een of meer donaties. Als er sprake is van substantiële donaties kan een burgemeester tevens persoonsgegevens opvragen waaruit bijvoorbeeld religieuze of levensbeschouwelijke overtuigingen kunnen blijken.

Wij zijn van mening dat aan een burgemeester, vanwege diens rol en positie, in dit wetsvoorstel geen (bestuursrechtelijke) bevoegdheden toegekend moeten worden, vanwege het risico op willekeur en politiek gedreven besluiten. In het wetsvoorstel dient volstaan te worden met nieuwe (strafrechtelijke) bevoegdheden voor het OM.

Stakingsbevel rechter staat op gespannen voet met voorzienbaarheidsvereiste
De rechtbank kan een stakingsbevel opleggen aan een maatschappelijke organisatie die activiteiten ontplooit die erop gericht zijn de Nederlandse democratische rechtsstaat of het openbaar gezag (klaarblijkelijk dreigen te) ondermijnen. De rechtsnorm moet volstrekt helder zijn voor maatschappelijke organisaties zodat zij hun handelen daarop kunnen afstemmen. Dit is nu niet het geval.

Dit druist in tegen het voorzienbaarheidsvereiste waarbij doorslaggevend is of voldoende duidelijk is hoe de rechtsnormen in het concrete geval zullen worden toegepast. In de Toelichting staan uiteenlopende voorbeelden die echter, zoals ook geconcludeerd door de Raad van State, een weinig eenduidige interpretatie kennen zoals ‘duurzame aantasting van de democratische vrijheden’ en ‘de aantasting van de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen’.

Wij zijn van mening dat dit leidt tot rechtsonzekerheid en ruimte biedt voor willekeur en het risico dat een activiteit als ondermijnend wordt gekwalificeerd als deze niet in lijn ligt met het overheidsbeleid.

Goede Doelen Nederland is benieuwd naar de reactie van minister van Weel. Wij blijven benadrukken dat in deze wet sprake moet zijn van een juiste balans tussen enerzijds de bescherming van de democratische rechtsstaat tegen dreigende ondermijning en anderzijds de bescherming van de grondrechten en vrijheden van maatschappelijke organisaties. Een pluriform en kritisch maatschappelijk middenveld is immers een van de fundamenten van een democratische samenleving.

Laatste nieuws

Donatieplatorm 740x320
CBF kent eerste twee Erkenningen voor donatieplatforms toe
Radio 1 vandaag
Impact afschaffen fiscale regeling ‘geven uit bedrijven’: Radio EenVandaag interviewde Margreet Plug en Paul Smeets
5nieuwe leden
Vijf nieuwe leden Goede Doelen Nederland